Η ανοσοθεραπεία στην σύγχρονη ογκολογική φροντίδα

Γράφουν οι,
Φλώρα Σταυρίδη,
Ογκολόγος, Διευθύντρια Δ’ Παθολογικής-Ογκολογικής Κλινικής Υγεία
Μαρία Μητσογιάννη,
Ογκολόγος, Συνεργάτης Δ’ Παθολογικής-Ογκολογικής Κλινικής Υγεία

Ο καρκίνος παραμένει μια σοβαρή νόσος που επηρεάζει μεγάλο αριθμό ασθενών κάθε χρόνο σε παγκόσμιο επίπεδο. Εδώ και δεκαετίες, πυλώνες της αντιμετώπισης του καρκίνου είναι η χειρουργική επέμβαση, η ακτινοθεραπεία και η χημειοθεραπεία. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο, η προσθήκη της ανοσοθεραπείας στην ογκολογική μας φαρέτρα είναι ένα σημαντικό όπλο στην μάχη κατά του καρκίνου.

Τι είναι και πώς δρα η ανοσοθεραπεία;

Η ανοσοθεραπεία είναι μια καινοτόμος προσέγγιση που κατευθύνει το ανοσοποιητικό σύστημα του ίδιου του οργανισμού να επιτεθεί στα καρκινικά κύτταρα.

Υπό φυσιολογικές συνθήκες, το ανοσοποιητικό σύστημα προστατεύει το σώμα με το να αναγνωρίζει και καταστρέφει εισβολείς όπως βακτήρια και ιούς – αλλά και καρκινικά κύτταρα. Συχνά όμως, τα καρκινικά κύτταρα αναπτύσσουν μηχανισμούς με τους οποίους μπορούν να ξεφεύγουν από την επιτήρηση του οργανισμού και να δημιουργήσουν όγκους και στην πορεία μεταστάσεις. Η ανοσοθεραπεία βοηθάει το ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίσει τον καρκίνο και να του επιτεθεί.

Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται σήμερα στην κλινική ογκολογία μπορούν, ανάλογα με τον τρόπο δράσης τους, να χωριστούν στις παρακάτω κατηγορίες:

• Αναστολείς σημείων ελέγχου: μπλοκάρουν τους μηχανισμούς που χρησιμοποιούν τα καρκινικά κύτταρα για να κρύβονται από το ανοσοποιητικό σύστημα. Έτσι, ο οργανισμός μπορεί να τα αναγνωρίσει και να τα καταστρέψει πιο αποτελεσματικά.
• Αντικαρκινικά εμβόλια: συγκεκριμένα εξατομικευμένα αντιγόνα βασισμένα σε μεταλλάξεις του όγκου του ασθενούς εισάγονται στο σώμα και προκαλούν ανοσολογική απάντηση έναντι του καρκίνου.

Πλεονεκτήματα της ανοσοθεραπείας

• Η ανοσοθεραπεία στοχεύει μόνο τα κύτταρα που πάσχουν και όχι τα υγιή κύτταρα του οργανισμού. Έτσι, είναι καλύτερα ανεκτή σε σχέση με τις «παραδοσιακές» μεθόδους της ογκολογίας.
• Με την ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος υπάρχουν περιπτώσεις μεγάλης και μακροχρόνιας ανταπόκρισης σε συγκεκριμένες μορφές καρκίνου που μέχρι πρότινος θεωρούνταν ανίατες, ακόμα και σε περιπτώσεις που έχουν εμφανιστεί μεταστάσεις.
• Εξατομικευμένη θεραπεία: η ανοσοθεραπεία επιτρέπει να λαμβάνουν οι ασθενείς θεραπεία ανάλογα με τα ειδικά χαρακτηριστικά της νόσου τους, προσφέροντας έτσι το μέγιστο όφελος.
• Συνδυαστική θεραπεία: η ανοσοθεραπεία συνδυάζεται με επιτυχία με άλλες μορφές αντικαρκινικής θεραπείας όπως χημειοθεραπεία, στοχεύουσα θεραπεία και συζευγμένα αντισώματα, με ακόμα μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.

Σε ποιους τύπους καρκίνου χρησιμοποιείται η ανοσοθεραπεία;

Η ανοσοθεραπεία έχει δείξει εξαιρετικά αποτελέσματα σε πολλές διαφορετικές κακοήθειες. Για παράδειγμα:

• Μελάνωμα: πρόκειται για την πιο επιθετική κακοήθεια του δέρματος, η οποία όμως είναι ιάσιμη στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, χάρη και στην συμβολή της ανοσοθεραπείας. Στην περίπτωση του χειρουργικά εξαιρέσιμου μελανώματος χρησιμοποιούνται πλέον και εξειδικευμένα αντικαρκινικά εμβόλια.
• Καρκίνος πνεύμονα: η ανοσοθεραπεία με χρήση αναστολέων σημείων ελέγχου σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία βελτιώνει την πρόγνωση σε εγχειρήσιμη νόσο, ενώ μόνη της ή συνδυαστικά προσφέρει συχνά μακροχρόνιες υφέσεις και σε μεταστατικό καρκίνο πνεύμονα.
• Καρκίνος ουροδόχου κύστης: όπως και στον καρκίνο του πνεύμονα, οι αναστολείς σημείων ελέγχου συνδυάζονται με άλλα φάρμακα και δίνουν όφελος τόσο σε πρώιμα όσο και πιο προχωρημένα στάδια της νόσου
• Κακοήθειες ανεξάρτητα από την πρωτοπαθή εστία που διαθέτουν συγκεκριμένο μοριακό προφίλ: γνωρίζουμε ότι συγκεκριμένες μεταλλάξεις που σχετίζονται με τον καρκίνο μπορούν να αντιμετωπιστούν πολύ αποτελεσματικά με την ανοσοθεραπεία. Η γονιδιακή ανάλυση που μπορεί να γίνει πλέον σε κάθε νέα διάγνωση κακοήθειας μας επιτρέπει να ελέγξουμε την ευαισθησία στην ανοσοθεραπεία κάθε περίπτωσης εξατομικευμένα και να την προσφέρουμε σε κάθε ασθενή που αναμένουμε να ανταποκριθεί σε αυτήν, ανεξάρτητα από το όργανο από το οποίο προέρχεται ο καρκίνος.

Το μέλλον της ανοσοθεραπείας

Η ανοσοθεραπεία έχει φέρει επανάσταση στην θεραπεία των ογκολογικών ασθενών τα τελευταία χρόνια. Παρόλα αυτά, δεν αποτελεί πανάκεια για όλους τους ασθενείς.

Η έρευνα εξακολουθεί να εξελίσσεται με ταχείς ρυθμούς, ανακαλύπτοντας συνεχώς νέους τρόπους για την βελτίωση της αποτελεσματικότητάς της. Χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο σε συνδυασμούς με άλλα φάρμακα, καθώς και σε διαφορετικούς τύπους κακοήθειας, προσφέροντας όφελος σε μεγαλύτερο αριθμό ασθενών. Γίνονται επίσης μελέτες για καλύτερη κατανόηση των μοριακών παραγόντων που προδιαθέτουν σε δραστικότητα ή όχι της ανοσοθεραπείας, με στόχο την ακόμα μεγαλύτερη εξατομίκευση της θεραπείας.

Σε κάθε περίπτωση, η ανοσοθεραπεία αποτελεί ένα τεράστιο βήμα προόδου στον τομέα της ογκολογίας που δίνει ελπίδα σε μεγάλο αριθμό ασθενών. Παρά τις προκλήσεις που συνεχίζουν να υπάρχουν, οι ραγδαίες ερευνητικές εξελίξεις μας φέρνουν καθημερινά ένα βήμα πιο κοντά στην αποτελεσματική αντιμετώπιση του καρκίνου.