Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας: τεστ Παπ & εμβολιασμός

Γράφει η
Θάλεια Τσαχαλίνα, PhD, FRCOG, CCT (Gyn Onc)
Διευθύντρια Α΄ Κλινικής Γυναικολογικής Ογκολογίας ΥΓΕΙΑ

Ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV) είναι o αναγκαίος αιτιολογικός παράγοντας εμφάνισης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, ενώ ευθύνεται και για μεγάλο ποσοστό άλλων μορφών καρκίνου και για το σύνολο των γεννητικών κονδυλωμάτων.

Στις χώρες της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων και στην Ελλάδα, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο δεύτερος πιο συχνός στις νέες γυναίκες (15-44 ετών): 37.800 νέες περιπτώσεις και 17.000 θάνατοι καταγράφονται κάθε χρόνο λόγω αυτού του καρκίνου στην ήπειρο. Παγκοσμίως είναι ο τέταρτος συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες, με περισσότερους από 250.000 θανάτους κάθε χρόνο.

Οι τύποι 6 και 11 ευθύνονται για το 90% των γεννητικών κονδυλωμάτων στην Ευρώπη και το 15% των χαμηλού βαθμού προκαρκινικών αλλοιώσεων του τραχήλου της μήτρας (CIN 1). Μάλιστα, φαίνεται ότι η συχνότητα αυτών των νοσημάτων συνεχώς αυξάνεται, με κυριότερο παράδειγμα το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου τα γεννητικά κονδυλώματα παρουσιάζουν αύξηση έως και 600% την τελευταία εικοσαετία.

Λοίμωξη από τον ιό HPV

Η λοίμωξη από τον ιό HPV είναι πολύ συχνή. Υπολογίζεται ότι το 80% του σεξουαλικά ενεργού πληθυσμού κάποια στιγμή στη ζωή του θα έρθει σε επαφή με τον ιό. Στα περισσότερα άτομα η λοίμωξη υποστρέφει αυτόματα. Σε αρκετές περιπτώσεις όμως ο HPV παραμένει στον οργανισμό και τότε μπορεί να προκαλέσει νόσημα.

Το τεστ Παπ βοηθάει στην έγκαιρη ανίχνευση προκαρκινικών βλαβών του τραχήλου της μήτρας, έχοντας όμως ευαισθησία 70%. Αν δεν υπάρξει θεραπεία, οι προκαρκινικές αυτές αλλοιώσεις σε 10-20 χρόνια μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο.

Η αντιμετώπιση τους με τοπική εξαίρεση της περιοχής που φέρει τη βλάβη, με κωνοειδή εκτομή του τραχήλου, δεν είναι άμοιρη επιπλοκών, καθώς μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στη σύλληψη, αποβολές και γέννηση πρόωρων νεογνών. Επίσης οι γυναίκες προσβάλλονται από καρκινοφοβία με σοβαρές ψυχολογικές συνέπειες που επηρεάζουν αρνητικά τη σεξουαλική, και όχι μόνο, ζωή τους.

Εμβόλια κατά του HPV

Δύο εμβόλια εναντίον του HPV αρχικά κυκλοφορήσαν στην Ευρώπη.  Ένα τετραδύναμο, το Gardasil, που περιέχει τους τύπους 6,11,16 και 18 και ένα διδύναμο, το Cervarix, που περιέχει τους τύπους 16 και 18. Το τελευταίο έχει χάσει μεγάλο μέρος της αγοράς επειδή δεν καλύπτει τους τύπους 6 και 11. Το τρίτο και νεότερο εμβόλιο είναι το Gardasil-9, το οποίο παρέχει ανοσία έναντι εννέα τύπων του HPV εκτός των τεσσάρων 6, 11, 16, 18, και  31, 33, 45, 52 και 58. Το εννιαδύναμο εμβόλιο προφυλάσσει και από το 90% των γεννητικών κονδυλωμάτων και προστατεύει περίπου στο 90% από τα στελέχη που θα προκαλέσουν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Η λοίμωξη από τον ιό HPV δε μπορεί να αποφευχθεί με κανέναν άλλο τρόπο εκτός από τον εμβολιασμό. Προλαμβάνοντας τη λοίμωξη, το εμβόλιο παρέχει πρόληψη έναντι των νοσημάτων που προκαλούνται από τον ιό ΗPV και συνεπώς εμποδίζει την ανάπτυξη προκαρκινικών βλαβών και καρκίνου.

Ασφαλής επιλογή ο εμβολιασμός

Το εμβόλιο δεν περιέχει τον ιό στη σύνθεσή του και ως εκ τούτου δεν μπορεί να μολύνει τον οργανισμό. Όλοι οι Διεθνείς Οργανισμοί Υγείας, μεταξύ των οποίων ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων έχουν αποφανθεί για την αποτελεσματικότητα αλλά και για την ασφάλεια του εμβολίου, το οποίο έχει διανεμηθεί σε πάνω από 250 εκατομμύρια δόσεις παγκοσμίως και έχει μελετηθεί εκτεταμένος σε κλινικές μελέτες.

Όπως όλα τα εμβόλια, έτσι κι αυτό μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες ενέργειες. Πόνος, οίδημα στο σημείο ένεσης, πονοκέφαλος, συχνότερα, ενώ ζάλη, ναυτία, κούραση, πυρετός σπανιότερα. Δημοσιεύματα χωρίς επιστημονική βάση για την ασφάλεια των εμβολίων αποδεικνύεται σήμερα ότι το μόνο που πέτυχαν ήταν να αναστείλουν έφηβες και γυναίκες από το να εμβολιαστούν και να προστατευτούν από την HPV λοίμωξη.

Τι ισχύει για τον εμβολιασμό HPV στη χώρα μας; 

Ο εμβολιασμός έναντι του ιού HPV έχει ενταχθεί επίσημα στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών του Υπουργείου Υγείας. Τα εμβόλια χορηγούνται δωρεάν σε όλα τα κορίτσια και τις νέες γυναίκες ηλικίας 11-18 ετών. Ο ΗPV εμβολιασμός αποτελεί εμβόλιο ρουτίνας για τα κορίτσια ηλικίας 12-15 ετών, καθώς η ανταπόκριση στους εμβολιασμούς είναι η βέλτιστη και η συμμόρφωση των εφήβων στις ιατρικές συστάσεις υψηλή.

Ο εμβολιασμός δεν υποκαθιστά τον τακτικό προληπτικό έλεγχο του τραχήλου της μήτρας. Το τεστ Παπ θα ανιχνεύσει πρώιμα βλάβες από τους πιο σπάνιους τύπους του ιού HPV, για τους οποίους το εμβόλιο δεν παρέχει απόλυτη προστασία. Επίσης η χρήση προφυλακτικών έναντι των σεξουαλικών μεταδιδόμενων νοσημάτων θεωρείται απαραίτητη.

Στην Ελλάδα το εμβόλιο κυκλοφορεί από το 2007 και πολλές χιλιάδες κορίτσια και νεαρές γυναίκες έχουν ήδη εμβολιασθεί. Χρειάζεται μεγαλύτερη κινητοποίηση του ιατρικού κόσμου και σωστή ενημέρωση των γονέων και των εφήβων μέσω των σχολείων, ώστε η εμβολιαστική κάλυψη έναντι του HPV να είναι η μέγιστη δυνατή στη χώρα μας.

Ιούλιος 2020