Ατυχήματα: θέμα γνώσης και λογικής

Σύμφωνα με μελέτες διεθνών και άλλων οργανισμών, τα ατυχήματα είναι σημαντική αιτία θανάτου και αναπηρίας. Η Παγκόσμια Τράπεζα, στη μελέτη «Παγκόσμια επιβάρυνση των νόσων και των τραυματισμών» έχει υπολογίσει ότι, το 2013, 973 εκατομμύρια άνθρωποι υπέστησαν τραυματισμούς για τους οποίους χρειάστηκαν ιατρική φροντίδα, ενώ τα 4,8 εκατ. εξ αυτών πέθαναν.

Γράφει ο
Ιωάννης Αποστολάκης
Παθολόγος, Διευθυντής Α΄ Παθολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

Οι τραυματισμοί μπορεί να είναι εκούσιοι, όπως συμβαίνει στους πολέμους, τις τρομοκρατικές ενέργειες, τις βιαιοπραγίες και τους αυτοτραυματισμούς, και ακούσιοι, όπως συμβαίνει στα ατυχήματα. Τα ατυχήματα μπορούν να συμβούν στο σπίτι, στον χώρο εργασίας, στους δρόμους και στους χώρους αναψυχής και άθλησης. Κατά σειρά επίπτωσης τα πιο συχνά ατυχήματα είναι αυτά που συμβαίνουν κατά τις μεταφορές, τις πτώσεις, τους πνιγμούς, τις φωτιές, την έκθεση σε πηγές θερμότητας, τις δηλητηριάσεις, την έκθεση σε μηχανικές δυνάμεις, τα ανεπιθύμητα αποτελέσματα ιατρικών θεραπειών, τις επιθέσεις ζώων και την κατάποση ξένων σωμάτων.

Στον προηγμένο κόσμο τα ατυχήματα είναι η πρώτη αιτία θανάτου στις ηλικίες κάτω των 35 ετών, με μεγαλύτερη συχνότητα στους άνδρες απ’ ό,τι στις γυναίκες. Σύμφωνα με τη μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας, το 2013 χάθηκαν εξαιτίας των ατυχημάτων σχεδόν 153 εκατ. χρόνια ζωής και προστέθηκαν 32 εκατ. χρόνια αναπηρίας!

Ο ανθρώπινος παράγοντας
Κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα εμπεριέχει την πιθανότητα να συμβεί κάποιο ατύχημα. Διαφέρουν η βλάβη που προκύπτει και ο βαθμός της επικινδυνότητας. Η βλάβη εξαρτάται από το είδος του κινδύνου. Η επικινδυνότητα εξαρτάται από το είδος της δραστηριότητας, τις συνθήκες και την κατάσταση του δρώντος. Η τελευταία συνιστώσα αποτελεί τον ανθρώπινο παράγοντα.

Η συστηματική καταγραφή και μελέτη των ατυχημάτων έχει δείξει ότι ο ανθρώπινος παράγων έχει ρόλο και στις άλλες δύο συνιστώσες της επικινδυνότητας, δεδομένου ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων το περιβάλλον όπου λαμβάνει χώρα και οι συνθήκες του ατυχήματος είναι τεχνητά, ενώ η επιλογή της δραστηριότητας και ο τρόπος εκτέλεσής της ανήκουν στον άνθρωπο.

Η «κακιά στιγμή» δεν έρχεται εκ Θεού, προηγείται μια σειρά παραλείψεων και άστοχων ενεργειών που οδηγούν στο ατύχημα. Υπάρχουν αρκετοί που ισχυρίζονται ότι η λέξη «ατύχημα» δεν εκφράζει την πραγματικότητα. Δεν απουσιάζει η τύχη, απουσιάζουν οι σωστές ενέργειες. Γι’ αυτό τα ατυχήματα μπορούν να προληφθούν, χρειάζεται όμως να γίνουν βήματα προς την κατεύθυνση αυτή. Η πρόληψη των ατυχημάτων παραδοσιακά στηρίζεται στην εμπειρία και, με τη γνώση που προκύπτει από τη μελέτη τους, μαθαίνουμε και λαμβάνουμε μέτρα για τη μείωση και την εξάλειψή τους.

Η πρόληψη έχει τρεις φάσεις: κατά την πρωτογενή καταβάλλεται προσπάθεια να μειωθεί η επικινδυνότητα, δηλαδή η πιθανότητα να συμβεί το ατύχημα, κατά τη δευτερογενή να μειωθούν οι επιπτώσεις του ατυχήματος και κατά την τριτογενή να βελτιωθεί η αντιμετώπιση των συνεπειών. Και στις τρεις φάσεις η ευθύνη της οργανωμένης κοινωνίας είναι καθοριστική.

Η μελέτη των ατυχημάτων, η πληροφόρηση και η λήψη μέτρων πρόληψης από τις οργανωμένες κοινωνίες έχει μειώσει τη συχνότητα και τις συνέπειες των ατυχημάτων. Για παράδειγμα στην Ε.Ε. οι θάνατοι από τροχαία μειώθηκαν από 54.349 το 2001 σε 31.112 το 2010, με στόχο να μειωθούν στους 15.556 το 2020.

Προσωπική υπόθεση
Ευθύνη, όμως, για την πρόληψη των ατυχημάτων έχουμε και εμείς ως άτομα. Παρότι τα σύγχρονα λειτουργικά και μηχανικά συστήματα αναπτύσσονται με τρόπο που μειώνει τους κινδύνους, ακόμα και αυτούς που προέρχονται από την ανθρώπινη συμπεριφορά και τείνουν να περιορίζουν την ευθύνη και να απενοχοποιούν τα άτομα, δεν παύει να είμαστε υπεύθυνοι.

Η συμπεριφορά του ανθρώπου εξαρτάται από την αντίληψη, τη μνήμη, την κρίση, την προσοχή, τη σωματική και πνευματική επάρκεια, τις δεξιότητες, την προσωπικότητα, την ψυχική και συναισθηματική κατάσταση, τη στάση και τη συναίσθηση του κινδύνου και της επικινδυνότητας. Όλα αυτά δεν μπορούν να είναι σε όλους τέλεια και να λειτουργούν επαρκώς κάθε στιγμή. Η ευθύνη μας έγκειται στο να έχουμε επίγνωση των κινδύνων, να μην τους αγνοούμε, να γνωρίζουμε την κατάστασή μας και να προσαρμόζουμε τις ενέργειές μας.

Απαιτείται πληροφόρηση, εκπαίδευση, μόρφωση. Στην εποχή του διαδικτύου την πληροφόρηση μπορούμε να την έχουμε στην τσέπη μας ανά πάσα στιγμή. Υπάρχουν ιστοσελίδες, τόσο στα ελληνικά όσο και στα αγγλικά, δημιουργημένες από υπεύθυνους οργανισμούς και εταιρείες που με την αναζήτηση «πρόληψη ατυχημάτων» ή «prevention of accidents» μπορούμε να έχουμε τις οδηγίες που χρειαζόμαστε.

Σε εμάς εναπόκειται η εφαρμογή τους!

Μάιος 2017