Κρυολόγημα – Γρίπη: Μεγαλύτερος κίνδυνος η κατάχρηση… αντιβιοτικών!

Γράφει ο
Αθανάσιος Θ. Σκουτέλης
Καθηγητής Παθολογίας-Λοιμώξεων, Διευθυντής Β΄ Παθολογικής-Λοιμωξιολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

Ο χειμώνας έρχεται με κρύα, βροχές και… κρυολογήματα. Και για πολλούς αρχίζει το γαϊτανάκι κρυολόγημα – γρίπη – άσκοπη κατανάλωση αντιβιοτικών, που είναι τελικά και ο μεγαλύτερος κίνδυνος. Για ποιον λόγο, όμως, και γιατί είναι απαραίτητο να απευθυνόμαστε σε κάθε περίπτωση στον γιατρό μας;

Το κρυολόγημα προκαλείται από ιούς (μικροσκοπικούς οργανισμούς) που ανήκουν στην ομάδα των ιών του κοινού κρυολογήματος (με περισσότερα από 300 διαφορετικά είδη) και τους «αρέσει» το κρύο (πολλαπλασιάζονται με ευκολία σε χαμηλές θερμοκρασίες) γι’ αυτό και εμφανίζονται συνήθως τον χειμώνα ή όταν εκτεθούμε σε κρύο. Τα συμπτώματα που προκαλούν είναι πονόλαιμος, συνάχι και μπούκωμα, δάκρυα, πονοκέφαλος, βήχας, πόνοι στα κόκαλα και τους μυς, καταβολή και χαμηλός πυρετός που διαρκούν 2-4 ημέρες και υποχωρούν από μόνα τους. Παρότι προκαλεί μεγάλη κακουχία στον ασθενή, τεράστιο κόστος και απώλεια εργατοωρών από απουσίες, το κοινό κρυολόγημα είναι μια ήπια, καλοήθης και χωρίς θανάτους ή σοβαρές επιπλοκές νόσος, που αντιμετωπίζεται χωρίς ειδική θεραπεία.

Παρόμοια συμπτώματα, αλλά πολύ πιο έντονα (ιδίως ο πυρετός, η κακουχία και ο πονοκέφαλος) και παρατεταμένα (περίπου μία εβδομάδα) προκαλούνται από μια άλλη, πολύ πιο μικρή ομάδα ιών, τους ιούς της γρίπης (influenza), οι οποίοι, όμως, προκαλούν μια λοίμωξη πολύ πιο σοβαρή, που μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές, ακόμη και θανάτους σε ορισμένες ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού.

Πώς… ξεχωρίζουν

Επειδή τα συμπτώματα του κρυολογήματος και της γρίπης είναι κοινά και διαφέρουν μόνο ως προς τη βαρύτητα, τη διάρκεια και τις επιπλοκές, οι δύο αυτές ιογενείς λοιμώξεις είναι δυσδιάκριτες για τον μη ειδικό. Έχει, όμως, πολύ μεγάλη σημασία να μπορέσουμε να διακρίνουμε ποια από τις δύο καταστάσεις είναι (και αυτό είναι δουλειά του γιατρού) γιατί στην περίπτωση της γρίπης πιθανώς να χρειαστεί νοσηλεία ή χορήγηση ειδικής αγωγής.

Συμπτώματα λοίμωξης του ανώτερου αναπνευστικού, δηλαδή σαν αυτά του κρυολογήματος και της γρίπης (ιδίως πυρετός, πονόλαιμος, διόγκωση αμυγδαλών και λεμφαδένων του τραχήλου) σε έναν έφηβο ή ενήλικο προκαλούνται σε ποσοστό πάνω από 85% από ιούς (που δεν θεραπεύονται με αντιβιοτικά) και μόνο το υπόλοιπο 15% προκαλείται από μικρόβια που θεραπεύονται με αντιβιοτικά (κυρίως στρεπτόκοκκο).

Θλιβερά πρωτεία

Εδώ θα ήταν χρήσιμο να αναφερθούμε για λίγο στο σοβαρό πρόβλημα της κατάχρησης των αντιβιοτικών, στο οποίο η χώρα μας έχει θλιβερά πρωτεία. Παρ’ όλο που, όπως προαναφέρθηκε, η συντριπτική πλειονότητα των αιτίων των λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού οφείλεται σε ιούς στους οποίους τα αντιβιοτικά δεν είναι δραστικά, οι λοιμώξεις αυτές είναι από τις κυριότερες αιτίες άσκοπης υπερκατανάλωσης αντιβιοτικών. Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα φάρμακα, στην περίπτωση των αντιβιοτικών, εκτός από το δίπολο ασθενής –φάρμακο, υπεισέρχεται και τρίτος παράγοντας, το μικρόβιο. Έχει αποδειχθεί ότι η μικροβιακή αντοχή είναι άμεση συνάρτηση της κατανάλωσης αντιβιοτικών και για τον λόγο αυτό η άσκοπη χορήγησή τους (εκτός από το τεράστιο κόστος και τις παρενέργειες) θέτει σε κίνδυνο όχι μόνο το ίδιο το άτομο, αλλά και την οικογένειά του, το νοσοκομείο, την κοινότητα και τη χώρα ολόκληρη με τη δημιουργία ανθεκτικών μικροβίων. Ο ασθενής πιστεύει (λανθασμένα) ότι ο πυρετός και τα συμπτώματα θα υποχωρήσουν με τη λήψη αντιβιοτικού, πιέζει τον γιατρό να συνταγογραφήσει ή αγοράζει από μόνος του (χωρίς συνταγή, δυστυχώς) αντιβιοτικά από το φαρμακείο. Τα συμπτώματα, βέβαια, κάνουν την πορεία τους και υποχωρούν από μόνα τους, αλλά το… γαϊτανάκι ιώσεις – χρήση αντιβιοτικών – μικροβιακή αντοχή καλά κρατεί! Ένας πολύ γρήγορος, οικονομικός και αξιόπιστος τρόπος για να διαπιστωθεί αν το αίτιο είναι ο στρεπτόκοκκος (οπότε χρειάζεται αντιβιοτικό) είναι το Strep-test που γίνεται στο ιατρείο και δίνει αποτελέσματα σε λίγα λεπτά. Αν το Strep-test είναι αρνητικό, δεν δίνουμε αντιβιοτικά.

Πώς προφυλασσόμαστε

Οι ιοί διασπείρονται από το πάσχον άτομο με τον βήχα, το φτέρνισμα και τα μολυσμένα χέρια. Συνεπώς, το πλύσιμο των χεριών, η χρήση χαρτομάντιλων μιας χρήσης και η αποφυγή συνωστισμού σε κλειστούς χώρους σε περιόδους έξαρσης μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά. Ο αντιγριπικός εμβολιασμός κάθε χρόνο σε άτομα που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου είναι απαραίτητος, ασφαλής και αποτελεσματικός, αλλά δεν καλύπτει από ιούς του κοινού κρυολογήματος.

Χρήσιμα μηνύματα

• Το κρυολόγημα αντιμετωπίζεται με συμπτωματικά και υποστηρικτικά μέτρα (αντιπυρετικά, αντιβηχικά, ενυδάτωση κ.λπ.).
• Όχι αντιβιοτικά, παρά μόνο αν υπάρχει σύσταση από τον γιατρό. Δεν ωφελούν σε τίποτα, ενώ μας φορτώνουν με επιπλοκές και ανθεκτικά μικρόβια.
• Σε όσους ενδείκνυται, πρέπει να γίνεται αντιγριπικός εμβολιασμός κάθε χρόνο (1 δόση).
• Το αντιγριπικό εμβόλιο ΔΕΝ μας καλύπτει για το κοινό κρυολόγημα.
• Ένα υγιές άτομο μπορεί να νοσήσει αρκετές φορές (παιδιά 10-12, ενήλικες 4-6 φορές ή και περισσότερες) από κρυολόγημα τον χειμώνα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα με την άμυνα του οργανισμού του.

Ιανουάριος 2019