HHG
HYGEIA Hospital
METROPOLITAN HOSPITAL
ΜΗΤΕΡΑ
METROPOLITAN GENERAL
ΛΗΤΩ Μαιευτικό, Γυναικολογικό & Χειρουργικό Κέντρο
Creta InterClinic – Ιδιωτική Κλινική | Διαγνωστικό Κέντρο
Apollonion
aretaeio
Healthspot
Homecare
PLATON DIAGNOSIS
IVF
AlfaLab | Kέντρο Μοριακής Βιολογίας & Κυτταρογενετικής
CITYHOSPITAL
Digital Clinic
HEAL
Business Care
Y-Logimed Α.Ε.

Ογκολογία

Νεότερα δεδομένα στην ακτινοθεραπεία του καρκίνου του προστάτη

Οι βασικές επιλογές στην τοπική θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη, ανάλογα με τον ασθενή και τη σταδιοποίηση, συμπεριλαμβάνει τη ριζική προστατεκτομή, την εξωτερική ακτινοθεραπεία, τη βραχυθεραπεία και την ενεργητική/στενή παρακολούθηση (active surveillance).

Γράφει η
Σοφία Π. Κοσμίδη
Ακτινοθεραπευτής – Ογκολόγος
Συνεργάτις Κέντρου Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας ΥΓΕΙΑ

Εξωτερική ακτινοθεραπεία IMRT/IGRT

Έχει αποδειχθεί ότι το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα επιτυγχάνεται με την αύξηση της ακτινοθεραπευτικής δόσης στον προστάτη. Τα πιο ολοκληρωμένα στοιχεία για τον ρόλο της αύξησης της συνολικής δόσης προέρχονται από την μελέτη RTOG 0126 (Radiation Therapy Oncology Group), στην οποία 1.499 ασθενείς τυχαιοποιήθηκαν ώστε να λάβουν είτε 79,2 Gy σε 44 συνεδρίες είτε 70,2 Gy σε 39 συνεδρίες. Με μέση παρακολούθηση 7 χρόνια, η βιοχημική υποτροπή ήταν 26% (79,2 Gy) vs 43% (70,2 Gy), ενώ οι ασθενείς που είχαν λάβει μικρότερη δόση είχαν μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν τοπική υποτροπή ή απομακρυσμένες μεταστάσεις.

Σε ορισμένα κέντρα η συνολική δόση φτάνει έως και τα 81 Gy, όμως δεν υπάρχουν συγκριτικές μελέτες που να αποδεικνύουν την ανωτερότητα αυτής της δόσης. Η ενδεδειγμένη ακτινοθεραπευτική τεχνική για την προσέγγιση του προστάτη είναι η IMRT (Intensity Modulated Radiation Therapy – Διαμορφούμενης Έντασηw Ακτινοθεραπεία), χωρίς να υπάρχουν τυχαιοποιημένες μελέτες οι οποίες να τη συγκρίνουν με τη σύμμορφη τρισδιάστατη (3D) τεχνική. Είναι όμως γενικά αποδεκτό ότι η IMRT τεχνική προκαλεί λιγότερες παρενέργειες στους υγιείς ιστούς για ίδιες δόσεις ακτινοβολίας.

Η ανάγκη για χορήγηση υψηλών δόσεων ακτινοβολίας στην περιοχή της πυέλου προϋποθέτει τη χρήση τεχνικών οι οποίες εξασφαλίζουν την ακρίβεια και την επαναληψημότητα στη στόχευση, ώστε να λαμβάνουν τα γειτονικά όργανα την ελάχιστη δυνατή δόση. Τα τελευταία χρόνια η χρήση της τρισδιάστατης απεικόνισης στην καθοδήγηση της ακτινοβολίας (IGRT – Image Guided Radiation Therapy) έχει αυξήσει την ακρίβεια στον σχεδιασμό του όγκου από τον ακτινοθεραπευτή, την ακρίβεια στη τοποθέτηση του ασθενούς στο μηχάνημα, αλλά και την ακρίβεια στη χορήγηση της ημερήσιας ακτινοθεραπευτικής δόσης. Με αυτόν τον τρόπο έχει αποδειχθεί η δραστική μείωση της τοξικότητας.

Εξαιτίας της στενής γειτνίασης του προστάτη αδένα με το ορθό και την ουροδόχο κύστη, οι βασικές πιθανές παρενέργειες είναι, εκτός από τη στυτική δυσλειτουργία, η κυστίτιδα (δυσουρία, συχνοουρία, νυχτουρία) και η πρωκτίτιδα (διαρροϊκές κενώσεις, συχνές κενώσεις, τεινεσμός).

Υποκλασματοποίηση

Τα κλασικά σχήματα ακτινοθεραπείας διαρκούν 7-8 εβδομάδες συνήθως. Η υποκλασματοποίηση, αν αποδειχτεί ότι δεν υπολείπεται θεραπευτικής ικανότητας, προσφέρει προτερήματα όπως o μειωμένος συνολικός χρόνος θεραπείας, άρα και ευκολία στην ολοκλήρωσή της, και το μειωμένο κόστος.

Τα παραπάνω έχουν ιδιαίτερη σημασία σε ειδικές ομάδες ασθενών όπως οι ασθενείς με μεγάλη ηλικία, οι ασθενείς με συνοδά νοσήματα, αλλά και ασθενείς οι οποίοι μένουν στην επαρχία.

Στην παρούσα φάση υπάρχουν πρόδρομα αποτελέσματα από 4 μεγάλες τυχαιοποιημένες μελέτες (CHHiP trial, RTOG 0415 trial, HYPRO trial, PROFIT TRIAL) τα οποία παρουσιάστηκαν τα τελευταία 2 χρόνια σε μεγάλα συνέδρια του εξωτερικού (ESMO 2015, ASCO 2016). Ο στόχος ήταν η σύγκριση διαφορετικών σχημάτων υποκλασματοποίησης σε μεγάλο αριθμό τυχαιοποιημένων ασθενών.

Με μέση παρακολούθηση τα περίπου 5 έτη, οι ερευνητές και στις 4 μελέτες καταλήγουν ότι υπάρχουν ισοδύναμα σχήματα υποκλασματοποίησης (π.χ. 60 Gy σε 20 συνεδρίες, 64,6 Gy σε 19 συνεδρίες), με την κλασική κλασματοποίηση. Συγκεκριμένα φαίνεται ότι δεν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές τόσο στα νούμερα της τοπικής υποτροπής όσο και στην όψιμη ή απώτερη τοξικότητα.

Στερεοτακτική ακτινοθεραπεία

Περιορισμένα είναι τα δεδομένα που υπάρχουν για τη στερεοτακτική ακτινοθεραπεία στον προστάτη (SBRT). Πρόκειται για το ακτινοθεραπευτικό σχήμα κατά το οποίο χορηγείται ολόκληρη η δόση σε πολύ λίγα κλάσματα (1 έως 5). Η ASTRO θεωρεί ότι είναι μια αποδεκτή εναλλακτική για ασθενείς προσεκτικά επιλεγμένους με χαμηλό ή και ενδιάμεσο ρίσκο.

Υπάρχουν μελέτες φάσης ΙΙ κατά τις οποίες στα 5 χρόνια τα ποσοστά επιτυχίας φτάνουν το 93%-96%. Στην παρούσα φάση έχουν ξεκινήσει δυο τυχαιοποιημένες μελέτες κατά τις οποίες συγκρίνεται η SBRT στον προστάτη με την κλασική κλασματοποίηση και με σχήματα υποκλασματοποίησης.

Βραχυθεραπεία

Αποτελεί μια από τις επιλογές ακόμα και ως μονοθεραπεία στα αρχικά στάδια του καρκίνου του προστάτη. Συχνά συνδυάζεται με την εξωτερική ακτινοθεραπεία με σκοπό να αυξηθεί η δόση στην περιοχή του προστάτη (boost). Τον τελευταίο χρόνο έχουν παρουσιαστεί πρόδρομα αποτελέσματα από δύο αμερικανικές μελέτες με ενδιαφέρον για τη βραχυθεραπεία.

  1. ASCENDE-RT: Σύγκριση ασθενών ενδιάμεσου και υψηλού κινδύνου, οι οποίοι τυχαιοποιήθηκαν σε 2 ομάδες. Η μία έλαβε μόνο εξωτερική ακτινοβολία και η άλλη συνδυασμό εξωτερικής με βραχυθεραπεία. Τα αποτελέσματα τα οποία παρουσιάστηκαν στο ASCO το 2015, έδειξαν καλύτερη θεραπευτική ανταπόκριση των ασθενών στον συνδυασμό θεραπειών, αλλά με αύξηση της τοξικότητας.
  2. RTOG 0232: Σύγκριση ασθενών ενδιάμεσου ρίσκου, οι οποίοι τυχαιοποιήθηκαν σε 2 ομάδες. Οι μισοί υπεβλήθησαν σε συνδυασμό εξωτερικής και βραχυθεραπείας και οι υπόλοιποι σε βραχυθεραπεία μόνο. Τα πρόδρομα αποτελέσματα αναδεικνύουν ισοδύναμους και τους δύο θεραπευτικούς χειρισμούς. Η μελέτη αυτή ανακοινώθηκε στο τελευταίο ASCO (2016).

Η ακτινοβολία είναι βασικό όπλο στη θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη. Έχει αποδειχτεί η αναγκαιότητα της αύξησης της συνολικής δόσης στον στόχο με απαραίτητο σεβασμό στα γειτονικά όργανα. Επίσης αναμένεται περαιτέρω παρακολούθηση ασθενών ώστε να εδραιωθεί η υποκλασματοποίηση και η στερεοτακτική ακτινοθεραπεία όταν υπάρχουν οι ενδείξεις.

 

Bιβλιογραφία
Michalski JM, Moughan J, Purdy J, et al. Randomized trial of 79.2Gy versus 70.2Gy radiation therapy (RT) for localized prostate cancer. J Clin Oncol 2015; 7: 33.
Speight JL, Roach M 3rd. Radiotherapy in the management of clinically localized prostate cancer: evolving standards, consensus, controversies and new directions. J Clin Oncol 2005; 23: 8.176.
Michalski JM, Yan Y, Watkins-Bruner D, et al. Preliminary toxicity analysis of 3-dimensional conformal radiation therapy versus intensity modulated radiation therapy on the high-dose arm of the Radiation Therapy Oncology Group 0126 prostate cancer trial. Int J Radiat Oncol Biol Phys 2013; 87: 932.
Zelefsky MJ, Kollmeier M, Cox B, et al. Improved clinical outcomes with high-dose image guided radiotherapy compared with non-IGRT for the treatment of clinically localized prostate cancer. Int J Radiat Oncol Biol Phys 2012; 84: 125.
Dearnaley D, Syndikus I, Mossop H, et al. Conventional versus hypofractionated high-dose intensity-modulated radiotherapy for prostate cancer: 5-year outcomes of the randomised, non-inferiority, phase 3 CHHiP trial. Lancet Oncol 2016; 17: 1.047.
Incrocci L, Wortel RC, Alemayehu WG, et al. Hypofractionated versus conventionally fractionated radiotherapy for patients with localised prostate cancer (HYPRO): final efficacy results from a randomised, multicentre, open-label, phase 3 trial. Lancet Oncol 2016; 17: 1.061.
Morris WJ, Tyldesley S, Pai HH, et al. ASCENDE-RT: A multicenter, randomized trial of dose-escalated external beam radiation therapy (EBRT-B) versus low-dose-rate brachytherapy (LDR-B) for men with unfavorable-risk localized prostate cancer. J Clin Oncol 2015; 7: 33.

 

Νοέμβριος 2017