Παγκόσμια Ημέρα Άσθματος 2025: Ας κάνουμε τα εισπνεόμενα φάρμακα προσβάσιμα για όλους τους ασθενείς.

Γράφει η
Μίνα Γκάγκα
Πνευμονολόγος, Διευθύντρια Α’ Πνευμονολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ 

Το άσθμα είναι ένα πολύ συχνό νόσημα που αφορά ένα στα δέκα παιδιά και ενήλικες και επειδή με τα εισπνεόμενα φάρμακα, οι περισσότεροι ασθενείς μπορούν να μην έχουν καθόλου συμπτώματα, να είναι τελείως καλά και να έχουν καλή ποιότητα ζωής. 

Τι είναι όμως το άσθμα;  

Είναι μια ιδιαίτερη ευαισθησία των βρόγχων, των σωλήνων δηλαδή που κατεβάζουν τον αέρα στις κυψελίδες όπου γίνεται η οξυγόνωση του αίματος. Ενώ φυσιολογικά οι βρόγχοι είναι ανοιχτοί και ο αέρας μπαίνει και βγαίνει εύκολα με την αναπνοή, στο άσθμα οι βρόγχοι αντιδρούν σε διάφορα ερεθίσματα όπως σκόνες, καπνοί, μυρωδιές ή αλλεργιογόνα και στενεύουν. Στενεύουν γιατί γύρω τους υπάρχουν μυες σαν δαχτυλίδια που σφίγγουν και τους στραγγαλίζουν αλλά και  γιατί φλεγμαίνουν. Δηλαδή κοκκινίζουν, πρήζονται και παράγουν εκκρίσεις που πάλι στενεύουν ή και κλείνουν τελείως τον αυλό των αεραγωγών.  

Αυτό κάνει την αναπνοή πολύ δύσκολη, κουράζει τον ασθενή, προκαλεί συριγμό (σφύριγμα) και βήχα. Και βέβαια αν τα συμπτώματα είναι πολύ σοβαρά, μπορεί να οδηγήσουν τον ασθενή στο νοσοκομείο ή και να απειλήσουν την ζωή. Η ευαισθησία στο άσθμα έχει διαβαθμίσεις, δηλαδή κάποιοι άρρωστοι μπορούν να κάνουν εύκολα συμπτώματα και κάποιοι πιο δύσκολα. (Ακριβώς όπως ένας άνθρωπος με πολύ λευκό δέρμα καίγεται εύκολα στον ήλιο ενώ ένας άνθρωπος με πιο σκούρο δέρμα καίγεται πιο δύσκολα.) 

Τι προκαλεί το άσθμα και τι μπορούμε να κάνουμε;  

Στο άσθμα υπάρχει γενετική προδιάθεση αλλά πρέπει να υπάρχει και κάποια περιβαλλοντική έκθεση. Και κάποιες εκθέσεις είναι προστατευτικές ενώ άλλες οδηγούν σε εμφάνιση άσθματος. Αυτή τη στιγμή τρέχουν μεγάλες μελέτες για το αν μπορεί να προληφθεί το άσθμα αλλά ακόμα δεν έχουμε τις απαντήσεις. Όμως και να μην το προλάβουμε, μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε. Σημαντικό είναι να γίνει διάγνωση του άσθματος και να αντιμετωπισθεί έγκαιρα.  Η διάγνωση γίνεται με ένα καλό ιστορικό και μια εξέταση που λέγεται σπιρομέτρηση. Στα μικρά παιδιά, μπορεί να γίνει και με μια δοκιμασία άσκησης με τρέξιμο. 

Ποια είναι τα συνηθισμένα συμπτώματα του άσθματος;  

Το άσθμα δεν εκδηλώνεται το ίδιο σε όλους τους ανθρώπους ή όλα τα παιδιά όμως συχνά συμπτώματα είναι ο βήχας, το σφύριγμα στην αναπνοή, η εύκολη κούραση, ιδιαίτερα στο τρέξιμο, το αίσθημα βάρους ή πόνου στο στήθος. Όλα τα συμπτώματα είναι συνήθως χειρότερα τη νύχτα ή νωρίς το πρωί καθώς και όταν υπάρχει έντονη έκθεση όπως πχ η είσοδος σε ένα χώρο με σκόνη, έντονες μυρωδιές, υγρασία και μούχλα κλπ. Τα ερεθίσματα που προκαλούν άσθμα δεν είναι ίδια για όλους τους ασθενείς και ο καθένας έχει τις δικές του ευαισθησίες. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να υπάρχει ένα καλό ιστορικό και να ξέρουμε τι πρέπει να αποφεύγει κάθε άνθρωπος. 

Πως θεραπεύουμε το άσθμα;  

Υπάρχουν διεθνείς οδηγίες όπως οι οδηγίες GINA αλλά και οδηγίες από τις πνευμονολογικές εταιρείες τόσο τις εθνικές όσο και τις διεθνείς. Γενικές συστάσεις είναι αποφυγή των αιτιών που προκαλούν το άσθμα, στο βαθμό που αυτό είναι δυνατό, και φαρμακευτική αγωγή με εισπνεόμενα κυρίως φάρμακα, σε δόσεις ανάλογες με την βαρύτητα του  άσθματος. Η θεραπεία καθορίζεται αφού ληφθεί ένα λεπτομερές ιστορικό, γίνει σπιρομέτρηση και έλεγχος στην ανταπόκριση στα φάρμακα και μετά από συζήτηση του ασθενούς με το γιατρό.  

Πολύ σημαντικά στο άσθμα, όπως και σε κάθε χρόνιο νόσημα, είναι η καλή κατανόηση και γνώση του ασθενούς για το πρόβλημα του, η καλή σχέση με το γιατρό του και η δυνατότητα του για αυτοδιαχείριση, μέσα σε πλαίσια σωστής ιατρικής πρακτικής. Αυτό συμβαίνει και πρέπει να συμβαίνει γιατί ένας ασθενής ζει με τα θέματα υγείας του 365 μέρες το χρόνο και 24 ώρες το εικοσιτετράωρο. Και το άσθμα δεν είναι πάντα σταθερό. Υπάρχουν καλές ημέρες και μέρες που ένα κρυολόγημα, μια έντονη κούραση, έκθεση σε κάποιο παράγοντα ή και στρες ή στεναχώρια προκαλούν πιο έντονα συμπτώματα. Τέτοιες μέρες τα φάρμακα πρέπει να δίνονται σε πιο συχνές ή μεγαλύτερες δόσεις. Δόσεις που αποκλιμακώνονται σιγά-σιγά όταν υποχωρήσουν τα συμπτώματα. 

Μια μικρή μερίδα ασθενών έχει πολύ σοβαρά συμπτώματα που δεν υποχωρούν με τα εισπνεόμενα και χρειάζεται βιολογικούς παράγοντες ή και συστηματική κορτιζόνη για να ζει καλά. Για αυτούς τους ασθενείς, οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν δημιουργήσει ειδικά κέντρα σοβαρού άσθματος όπου μπορεί να γίνει πλήρης διάγνωση, εξατομίκευση της αγωγής και καλή παρακολούθηση από ομάδα εξειδικευμένων πνευμονολόγων και άλλων ειδικών επαγγελματιών υγείας . 

Γενικά η έρευνα για το άσθμα προχωράει και έχουν γίνει τεράστια βήματα τα τελευταία χρόνια. Και πραγματικά, για την πλειονότητα των ασθματικών ασθενών τα εισπνεόμενα φάρμακα, που ξεκίνησαν ήδη από τη δεκαετία του 60 και βελτιώνονται συνεχώς, άλλαξαν τελείως τη ζωή τους, προσφέροντας ασφάλεια, καλή ποιότητα ζωής και ελευθερία.