PET/CT από τη σκοπιά του τεχνολόγου.

Η PET/CT μελέτη είναι μια σύγχρονη απεικονιστική μέθοδος μοριακής απεικόνισης, η οποία συνδυάζει αξονική τομογραφία και PET σάρωση έτσι ώστε οι λαμβανόμενες διαδοχικά εικόνες να συνδυαστούν σε μία ( τεχνική σύντηξης – fusion).

Γράφουν οι
Σοφία Μερίσογλου
Τεχνολόγος τμήματος PET/CT και Πυρηνικής Ιατρικής
Βασίλειος Παπουτσής
Τεχνολόγος τμήματος PET/CT και Πυρηνικής Ιατρικής 

Η πλειονότητα των πραγματοποιούμενων εξετάσεων στο τμήμα PET/CT του νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ γίνεται με τη χρήση του ραδιοφαρμάκου F-18-FDG (γλυκόζη επισημασμένη με φθόριο 18) ενώ τα τελευταία έτη γίνεται και χρήση δύο νέων ραδιοφαρμάκων: της F18-FLT καθώς και της F18-FCH με εφαρμογή κυρίως σε νόσους εγκεφάλου και του προστάτη.

Η δυσκολία παραγωγής και μεταφοράς του ραδιοφαρμάκου αλλά και ο μικρός σχετικά χρόνος ημιζωής του, σε συνδυασμό με την προετοιμασία της εξέτασης, τη διάρκεια και το κόστος, προϋποθέτουν ένα απόλυτα οργανωμένο τμήμα με καταρτισμένο και έμπειρο προσωπικό.

Μόλις ο εξεταζόμενος προσέλθει στη γραμματεία του τμήματος ξεκινά η διαδικασία καταχώρησης και δημιουργίας του φακέλου του. Ακολούθως παραπέμπεται στον πυρηνικό ιατρό για καταγραφή του ιατρικού ιστορικού . Με την ολοκλήρωση αυτού παραλαμβάνεται από τη νοσηλεύτρια του τμήματος η οποία προετοιμάζει τον ασθενή για την εξέταση (αφαίρεση περιττού ιματισμού, καθώς και μεταλλικών αντικειμένων), ενώ στη συνέχεια και σε συνεργασία με τον ακτινοφυσικό του τμήματος πραγματοποιείται η χορήγηση του ραδιοφαρμάκου.

Εφαρμόζονται ειδικά στηρίγματα στο κεφάλι και τα άκρα του εξεταζομένου για μέγιστη ακινητοποίηση αλλά και άνεση αυτού καθώς ο χρόνος απεικόνισης ενδεχομένως να ανέλθει στα 45 min. Η συνεχής οπτική και ηχητική παρακολούθηση μέσω κάμερας και μικροφώνου και η παροχή κομβίου ειδοποιήσεως στον ασθενή εξασφαλίζει την διαρκή επικοινωνία με τον τεχνολόγο καθ’ όλη τη διάρκεια της εξέτασης.

Τα συνήθη χρησιμοποιούμενα πρωτόκολλα απεικόνισης σε ένα τμήμα PET/CT είναι τα εξής:

• Σώματος με F18-FDG: Η απεικόνιση ξεκινά 60min μετά τη χορήγηση της F18-FDG. Το αρχικό στάδιο της απεικόνισης περιλαμβάνει ένα τοπόγραμμα για να οριστεί το πεδίο θέτοντας άνω και κάτω όρια του σώματος, από τη βάση του κρανίου έως το άνω τριτημόριο των μηρών.

  Διενεργείται χαμηλής δόσης CT απεικόνιση διάρκειας μερικών δευτερολέπτων (χωρίς τη χορήγηση σκιαγραφικών μέσων, ενδοφλέβιων ή πόσιμων) ξεκινώντας από τη βάση του κρανίου.

  Στη συνέχεια γίνεται η λήψη των δεδομένων της PET, ξεκινώντας από το άνω τριτημόριο των μηρών (για την αποφυγή πλήρωσης της ουροδόχου κύστης με ραδιενεργά ούρα), τμηματικά και χωρισμένη σε επιμέρους μικρότερα πεδία (beds), για καθένα από τα οποία γίνεται 3-4min καταγραφή των PET δεδομένων (data collection), χρόνος που εξαρτάται από το βάρος του ασθενούς και τη δόση του ραδιοφαρμάκου. Μια συνήθης PET/CT απεικόνιση σώματος διαρκεί 20 με 25min.

• Εγκεφάλου με F18-FDG: Μετά την πάροδο 60min από τη χορήγηση του ραδιοφαρμάκου, γίνεται 10min καταγραφή ΡΕΤ δεδομένων από την περιοχή του εγκεφάλου και αφού έχει προηγηθεί CT απεικόνιση.
• Κάτω άκρων με F18-FDG: Το τοπόγραμμα περιλαμβάνει τα κάτω άκρα και η διάρκεια λήψης των δεδομένων είναι ~2min/bed.
• Κεφαλής τραχήλου: Αφού ολοκληρωθεί η απεικόνιση του σώματος ως περιγράφηκε, τα άνω άκρα τοποθετούνται στο πλάι του σώματος του εξεταζομένου και γίνεται λήψη δεδομένων 1-2 πεδίων στην περιοχή της κεφαλής και του τραχήλου.
• Δυναμική μελέτη: Αφού τοποθετηθεί ο εξεταζόμενος στο εξεταστικό κρεβάτι και οριστεί το πεδίο ενδιαφέροντος, γίνεται CT απεικόνιση και στη συνέχεια χορήγηση του κατάλληλου ραδιοφαρμάκου με ταυτόχρονη έναρξη της καταγραφής των ΡΕΤ δεδομένων διάρκειας 3min για 21min. Η εξέταση συνεχίζεται με απεικόνιση σώματος ή/και εγκεφάλου ως ανωτέρω περιγράφηκε. Συνηθέστερα χρησιμοποιούνται η F18-FLT και η F18-FCH.

Ο τεχνολόγος του τμήματος σε συνεργασία με τον πυρηνικό ιατρό επιλέγει το κατάλληλο από αυτά τα πρωτόκολλα και το προσαρμόζει στις ιδιαιτερότητες του εκάστοτε εξεταζομένου καθώς και στο ιατρικό ιστορικό του ( διαφοροποίηση στη θέση και στο χρόνο απεικονίσεως).

Με την ολοκλήρωση της διαδικασίας, με τη βοήθεια λογισμικού ξεκινά η επεξεργασία των δεδομένων, η ανακατασκευή και η σύντηξη των PET και CT εικόνων. Τα δεδομένα ακολούθως αποστέλλονται στο σταθμό εργασίας των ιατρών για περαιτέρω επεξεργασία και ανάγνωση ενώ πραγματοποιείται αποτύπωση των εικόνων σε FILMS και CD ROM καθώς και αποστολή στην κεντρική βάση δεδομένων του νοσοκομείου (PACS).

Σε περιπτώσεις που η εξέταση χρησιμοποιείται για το σχεδιασμό της ακτινοθεραπείας του εξεταζομένου υπάρχει επιπλέον άμεση συνεργασία με το κέντρο ακτινοθεραπευτικής ογκολογίας του νοσοκομείου για περαιτέρω προσομοίωση της ακτινοθεραπείας (εφαρμογή μάσκας ακτινοθεραπείας, position rest, knee fix και σανίδας).

Τα δεδομένα της CT και PET παραλαμβάνονται και από τον τεχνολογικό και υπολογιστικό σταθμό του τμήματος ακτινινοθεραπείας και χρησιμοποιούνται για τον καθορισμό των πεδίων και της δόσης ακτινοβόλησης.

Με καθημερινή προσπάθεια, συνεχή εκπαίδευση , συνεργασία και εφαρμογή των πιο σύγχρονων μέσων και μεθόδων, το προσωπικό του τμήματος PET/CT που εμπλέκεται στην ανωτέρω διαδικασία (τεχνολόγοι , νοσηλευτές) έχει σαν κεντρικό άξονα της εργασίας του την εξασφάλιση της άρτιας ποιότητας απεικόνισης σε συνδυασμό με την όσο το δυνατόν ανώδυνη πραγματοποίηση της εξετάσεως για τον ασθενή.

References:
1. EANM Technologist’s Guides- Principles and Practice of PET/CT Part 1 (2010), Part 2 (2011), Part 3 (2012)
2. Boellaard R, O’Doherty M, Wolfgang A. Weber W, et al. FDG PET and PET/CT: EANM procedure guidelines for tumour PET imaging: version 1.0. Eur J Nucl Med Mol Imaging 2009. DOI 10.1007/s00259-009-1297-4

Μάρτιος 2015