Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ)

Γράφει η
Μίνα Γκάγκα,
Πνευμονολόγος,
Διευθύντρια Α’ Πνευμονολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

 

Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι μια συχνή και χρόνια ασθένεια. Στη χώρα μας, μελέτες δείχνουν ότι περίπου 8% των ενηλίκων πάσχει από ΧΑΠ και συνήθως δεν είναι διαγνωσμένοι. Η ΧΑΠ είναι ουσιαστικά το αποτέλεσμα μιας φλεγμονής που προκαλείται από τοξικούς παράγοντες που εισπνέονται. Η φλεγμονή αυτή  σιγά-σιγά προκαλεί στένωση των βρόγχων (αεραγωγών) και καταστρέφει τις κυψελίδες στους πνεύμονες οδηγώντας σε εύκολο λαχάνιασμα και προοδευτικά σε δύσκολη αναπνοή.

Τα συχνότερο αίτιο της ΧΑΠ είναι το κάπνισμα, ενεργητικό ή και παθητικό, και γενικά η έκθεση σε καπνό ή η συνεχής έκθεση σε μολυσμένη ατμόσφαιρα.

Τα συμπτώματα της ΧΑΠ είναι η δύσπνοια, το εύκολο λαχάνιασμα και ο χρόνιος βήχας, με ή χωρίς απόχρεμψη (φλέγμα). Πολύ συχνή είναι η κόπωση ενώ μπορεί να υπάρξει ανορεξία και απώλεια βάρους με την πάροδο του χρόνου Ένα βασικό χαρακτηριστικό της ΧΑΠ είναι οι εξάρσεις, δηλαδή περίοδοι επιδείνωσης των συμπτωμάτων που μπορεί να προκληθούν από λοιμώξεις ή έκθεση σε έντονη υγρασία ή ατμοσφαιρική ρύπανση. Αυτές οι εξάρσεις συχνά θεωρούνται κρυολογήματα και έτσι η διάγνωση καθυστερεί.

Τα συμπτώματα της ΧΑΠ επιδεινώνονται με το πέρασμα του χρόνου και οι εξάρσεις επιταχύνουν την επιδείνωση. Είναι λοιπόν σημαντικό να προλάβουμε την εμφάνιση της ΧΑΠ αλλά και να τη διαγνώσουμε έγκαιρα ώστε να μπορούμε να παρέμβουμε πριν δημιουργηθούν σοβαρές βλάβες. Γιατί όλα αυτά τα συμπτώματα, ιδιαίτερα στη προχωρημένη ΧΑΠ, όπως η δυσκολία στο περπάτημα και στις καθημερινές δραστηριότητες, ο έντονος βήχας και η απόχρεμψη και οι συχνές παροξύνσεις, επηρεάζουν πολύ τη ποιότητα ζωής και οδηγούν σε αναπηρία και κατάθλιψη.

Άτομα που καπνίζουν ή που ζουν και εργάζονται σε περιοχές με υψηλή ατμοσφαιρική μόλυνση, είναι καλό να επισκέπτονται τακτικά ένα πνευμονολόγο και να κάνουν έλεγχο της αναπνοής με σπιρομέτρηση, ιδιαίτερα αν έχουν συχνά συμπτώματα κρυολογήματος.

Η αναγνώριση των παραγόντων κινδύνου και η πρόληψη της έκθεσης σε αυτούς αποτελεί το πιο σημαντικό βήμα για την πρόληψη της νόσου. Σημαντικά μέτρα πρόληψης είναι:

• Αγωγή από τα σχολεία ώστε να μην ξεκινούν τα παιδιά το κάπνισμα – που δυστυχώς πολύ συχνά αρχίζει στην εφηβεία
• Ενθάρρυνση και στήριξη των καπνιστών ώστε να σταματήσουν το κάπνισμα. (Αυτό είναι δύσκολο γιατί η νικοτίνη είναι πολύ εθιστική και είναι καλύτερα να γίνεται με στήριξη από ομάδες ειδικών αλλά και άλλων καπνιστών που κάνουν προσπάθεια διακοπής)
• Πρόληψη της έκθεσης σε παθητικό κάπνισμα για παιδιά αλλά και αγέννητα μωρά και βρέφη (ο παιδικός πνεύμονα δεν έχει αναπτυχθεί πλήρως και η ανάπτυξη επηρεάζεται και υπολείπεται μετά από έκθεση σε καπνό)

Τα άτομα με ΧΑΠ υποφέρουν συχνά και από άλλες ασθένειες (συννοσηρότητες)  όπως καρδιακές παθήσεις, άγχος και κατάθλιψη, οστεοπόρωση, γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση, δυσλειτουργία σκελετικών μυών, διαβήτη και μεταβολικό σύνδρομο ενώ συχνότερη είναι και η εμφάνιση καρκίνου του πνεύμονα. Οι ασθένειες αυτές έχουν παρόμοιους παράγοντες κινδύνου, όπως το κάπνισμα, και συχνά συμβάλλουν στην σοβαρότητα της ΧΑΠ.

Η διάγνωση της ΧΑΠ γίνεται μέσω μιας εξέτασης που λέγεται σπιρομέτρηση. Η εξέταση αυτή μετρά την ποσότητα του αέρα που βγαίνει από τους πνεύμονες σε μια μέγιστη εκπνοή καθώς και το πόσο γρήγορα γίνεται η εκπνοή αυτή. Αν η εξέταση δείξει ότι η ποσότητα αέρα που εκπνέει ένα άτομο είναι χαμηλή, μπορεί να υποδηλώνει στένωση των αεραγωγών και ΧΑΠ. Δεν δείχνει δε μόνο αν υπάρχει στένωση αλλά και πόσο σοβαρή είναι ώστε να μπορούν, ιατρός και ασθενής να αντιμετωπίσουν καλύτερα το πρόβλημα και να μειώσουν τα συμπτώματα και την επιδείνωση.

Δεν υπάρχει σήμερα θεραπεία που αντιστρέφει τη ΧΑΠ, ωστόσο η νόσος μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά ώστε να αμβλυνθούν τα συμπτώματα και οι  επιπτώσεις τους στην ποιότητα ζωής. Η διαχείριση της ΧΑΠ περιλαμβάνει:

• Μείωση της έκθεσης σε παράγοντες κινδύνου, όπως το κάπνισμα και η ατμοσφαιρική ρύπανση
• Βελτίωση της ικανότητας άσκησης με φυσιοθεραπεία
• Φαρμακευτική θεραπεία, συνήθως με εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά ή και αντιφλεγμονώδη που βοηθούν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων και στην πρόληψη των εξάρσεων
• Πρόληψη των εποχιακών λοιμώξεων με εμβολιασμούς και μέτρα προστασίας όπως το συχνό πλύσιμο των χεριών
• Στη σοβαρή ΧΑΠ, οξυγονοθεραπεία

Τα άτομα με ΧΑΠ μπορούν να απευθυνθούν σε προγράμματα φυσιοθεραπείας και άσκησης, γνωστά ως πνευμονική αποκατάσταση. Τα προγράμματα αυτά στοχεύουν στη βελτίωση της ικανότητας ενός ατόμου να ασκείται, και παρέχουν εκπαίδευση που βοηθά τον ασθενή να διαχειρίζεται την νόσο.

Η έρευνα για την πρόληψη και αντιμετώπιση της ΧΑΠ εξελίσσεται σε κλινικό και μοριακό/γενετικό επίπεδο. Είναι σημαντική η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού, η έγκαιρη διάγνωση, η αντιμετώπιση από πολυεπιστημονικές ομάδες επιστημόνων υγείας, ιδιαίτερα για τους ασθενείς με σοβαρή ΧΑΠ και πολυνοσηρότητες και φυσικά η καλή συνεργασία ιατρού-ασθενούς.