Η διάγνωση και η σταδιοποίηση

Στο δυτικό κόσμο ο καρκίνος συναγωνίζεται τα καρδιαγγειακά νοσήματα ως πρώτη αιτία θανάτου. Κύρια αιτία της θνησιμότητας από νεοπλάσματα είναι η σημαντική τα τελευταία 100 χρόνια αύξηση του μέσου όρου ζωής. Όσο αυξάνεται η ηλικία μας τόσο αυξάνεται η πιθανότητα να αναπτύξουμε καρκίνο.

Γράφει ο
Ανδρέας Πετούνης,
Παθολόγος – Ογκολόγος
Διευθυντής Α΄ Παθολογικής  – Ογκολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

Η διάγνωσή του γίνεται ή κατά τη διάρκεια ενός προληπτικού ελέγχου ή κατά τη διερεύνηση παθολογικών συμπτωμάτων που υποχρεώνουν τον ασθενή να προσφύγει στον ιατρό. Στον προληπτικό έλεγχο μεγάλη σημασία έχει η κλινική εξέταση, π.χ. η ψηλάφιση διογκωμένων λεμφαδένων, ηπατομεγαλίας, μάζας στον μαστό κ.λπ., ενδεικτικών κακοήθειας, που βέβαια θα συμπληρωθούν από ειδικές εξετάσεις. Επίσης, περιοδικές στοχευμένες εξετάσεις για ανίχνευση καρκίνου, όπως η μαστογραφία για τις γυναίκες ή το PSA (προστατικό αντιγόνο) για τους άνδρες, μπορούν να υποδείξουν ανθρώπους με πιθανό καρκίνο. Οι ειδικές αυτές εξετάσεις εξαρτώνται από το φύλο και την ηλικία του εξεταζόμενου και βέβαια περιλαμβάνονται στις εξετάσεις check-up των Νοσοκομείων του Ομίλου ΥΓΕΙΑ.

Συμπτώματα ειδικά για καρκίνο πρακτικά δεν υπάρχουν, αλλά πολλά παθολογικά συμπτώματα οδηγούν το γιατρό στη διενέργεια εξετάσεων για αποκλεισμό ενός νεοπλάσματος. Ο επίμονος βήχας, για παράδειγμα, μπορεί να αποτελεί πρώιμο σύμπτωμα καρκίνου του πνεύμονα ή να οφείλεται σε καρδιακή ανεπάρκεια, άτυπη πνευμονία, να είναι παρενέργεια κάποιου φαρμάκου ή να προκαλείται από μια πλειάδα άλλων αιτιών.

Η διαπίστωση ενός νεοπλάσματος θα γίνει με τις ανάλογες ανά σύστημα εξετάσεις, όπως κλασικές ακτινογραφίες, αξονική ή μαγνητική τομογραφία, PET, υπερηχογράφημα, κολονοσκόπηση, γαστροσκόπηση, βρογχοσκόπηση, κυστεοσκόπηση, στις οποίες θα αναδειχθεί το νεόπλασμα και οι τυχόν μεταστάσεις του. Σε κάθε περίπτωση θα χρειαστεί να επιβεβαιωθεί η διάγνωση και να αξιολογηθούν προγνωστικοί παράγοντες μέσω της βιοψίας του όγκου. Αυτό είναι και ήταν πάντα εύκολο, εφόσον ο όγκος είναι εύκολα προσβάσιμος, π.χ. βιοψία δέρματος ή ψηλαφητού λεμφαδένα.

Παλαιότερα όμως ήταν δύσκολο και απαιτούσε μεγάλες επεμβάσεις, «ερευνητικές» όπως χαρακτηρίζονταν για τη λήψη βιοψίας από όγκους του θώρακα, της κοιλίας ή και του εγκεφάλου. Σήμερα, με την πρόοδο της παθολογικής ανατομίας και των απεικονιστικών τεχνικών μπορούμε υπό την καθοδήγησή τους να πάρουμε μικρή ποσότητα ιστού για εξέταση με λεπτές βελόνες πρακτικά από οποιοδήποτε σημείο του ανθρώπινου σώματος, με ελάχιστη ταλαιπωρία του ασθενούς.

Το επόμενο βήμα

Μετά τη διάγνωση ακολουθεί η «σταδιοποίηση» του καρκίνου. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι κάνουμε τις κατάλληλες εξετάσεις για να διαπιστώσουμε την τοπική έκταση της ασθένειας και την ύπαρξη πιθανών μεταστάσεων. Αυτό βοηθά στο σχεδιασμό της θεραπείας του ασθενούς, μας δίνει πληροφορίες για την πρόγνωση, συμβάλλει στην εύκολη επικοινωνία ιατρών από κάθε μέρος του πλανήτη και αποτελεί βασικό εργαλείο για την αξιολόγηση νέων θεραπειών.

Υπήρξαν πολλά συστήματα σταδιοποίησης από πολλές επιστημονικές ομάδες, τα οποία ενοποιήθηκαν και αναθεωρούνται από τη UICC (Union Internationale Contre le Cancer – Διεθνής Ένωση κατά του Καρκίνου). Το σύστημα αποκαλείται TNM από το ακρωνύμιο T (tumor = όγκος), N (nodes = λεμφαδένες) και M (metastasis = μεταστάσεις). Πρακτικά είναι διαφορετικό για κάθε καρκίνο, αλλά το Τ (π.χ. T1-4) καθορίζει το μέγεθος του όγκου και τη διήθηση των παρακείμενων ιστών και οργάνων, το Ν τον αριθμό και τη θέση των προσβεβλημένων λεμφαδένων και το Μ τη θέση, το μέγεθος και τον αριθμό των απομακρυσμένων μεταστάσεων. Από το 2010 ισχύει η έκδοση 7 του TNM.

Φεβρουάριος 2016