Νεότερα δεδομένα για τη γρίπη & το εμβόλιο

Γράφει η
Ελένη Γιαμαρέλλου
Ομοτ. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών
Παθολόγος – Λοιμωξιολόγος
Πρόεδρος Επιτροπής Νοσοκομειακών Λοιμώξεων ΥΓΕΙΑ

Είναι χαρακτηριστικό ότι τα δύο τελευταία χρόνια δεν εμφανίστηκε έξαρση της γρίπης, τόσο στη χώρα μας όσο και στα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πιθανόν η πανδημία του ιού SARS-COV-2 παρεμπόδισε τον ιό της γρίπης, ενώ είναι βέβαιο ότι η αυστηρή χρήση μάσκας από τους πολίτες, εμπόδισε τη διασπορά του ιού της COVID-19 λοίμωξης, όπως και της γρίπης και όλων σχεδόν των ιών που προκαλούν λοιμώξεις του αναπνευστικού.

Για τη φετινή χρονιά όμως που η COVID-19 λοίμωξη φαίνεται ότι περιορίζεται, ενώ ξεχάσαμε τις μάσκες μας, αναμένεται από τους ειδήμονες σε παγκόσμιο επίπεδο, έξαρση της γρίπης, όπως φαίνεται από τις χώρες του Νότιου ημισφαιρίου που διανύουν τον χειμώνα.

Τα χαρακτηριστικά της συνήθους εποχικής έξαρσης της γρίπης στη χώρα μας, είναι τα ακόλουθα:

• το επιδημικό κύμα παρατηρείται συνήθως του μήνες Ιανουάριο και Μάρτιο.
• η κορύφωση της δραστηριότητας συμβαίνει συνήθως μεταξύ Φεβρουάριο -Μάρτιο.
• κυκλοφορούν σε άλλοτε άλλο ποσοστό όλα τα στελέχη γρίπης, δηλαδή τύπου Α (Η1Ν1, Η3Ν2) και τύπου Β.

Η επιδημιολογική επιτήρηση της γρίπης, τόσο στην Ευρώπη όσο και στη χώρα μας, για την φετινή περίοδο γρίπης ήδη ξεκίνησε το πρώτο δεκαήμερο του Οκτώβρη και θα ολοκληρωθεί την εβδομάδα 15 – 21 Μαΐου.

Όσον αφορά τη δραστηριότητα της γρίπης κατά τη φετινή περίοδο, 2022-2023, δεν είναι εφικτή η ακριβής εκτίμηση της διακύμανσης της, λόγω της συνεχιζόμενης κυκλοφορίας του ιού SARS- CoV2, ενώ η διακύμανση επηρεάζεται και από άλλους παράγοντες όπως το στέλεχος της γρίπης που επικρατεί, την εμβολιαστική κάλυψη ομάδων υψηλού κινδύνου κλπ.).

Παρά την αντίθετη αντίληψη που επικρατεί ακόμη σε μεγάλο ποσοστό του γενικού πληθυσμού, είναι πλέον γνωστό ότι η γρίπη δεν αφορά απλό κρυολόγημα αλλά αποτελεί μια σοβαρή νόσο, ενώ είναι δυνατόν να προκαλέσει επιπλοκές, ακόμη και σε άτομα νέα σε ηλικία, που δεν έχουν άλλα προβλήματα υγείας, με την πνευμονία, είτε από τον ίδιο τον ιό, είτε από μικροβιακές επιπλοκές οφειλόμενες κατά κανόνα στον πνευμονιόκοκκο ή τον χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο, να αποτελούν την σοβαρότερη εξέλιξη. Σε αρκετές περιπτώσεις οι επιπλοκές της γρίπης μπορεί να οδηγήσουν σε νοσηλεία αρκετών ημερών σε νοσοκομείο και σε ορισμένες πολύ σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να απαιτηθεί νοσηλεία σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, όπως και να συμβούν θάνατοι.

Πρέπει επιπλέον να τονιστεί, ότι τόσο η γρίπη όσο και η λοίμωξη Covid-19 έχουν παρόμοια συμπτώματα, ώστε για τη σωστή διάγνωση να απαιτείται ειδικός εργαστηριακός έλεγχος.

Συχνά ρωτούν: Αν εμβολιασθώ για την Γρίπη δεν θα αρρωστήσω τον χειμώνα;

Το εμβόλιο της γρίπης μας προστατεύει σε μεγάλο ποσοστό αποτελεσματικά από τη γρίπη, ενώ επιπλέον εμποδίζει τη σοβαρή εξέλιξη της σε αναπνευστική ανεπάρκεια, ανάγκη νοσηλείας στη Μ.Ε.Θ., ακόμα και τον θάνατο. Δεν παρέχει όμως προστασία από τις υπόλοιπες ιώσεις που μπορεί να εμφανιστούν το ίδιο διάστημα που συμπίπτουν με την επιδημία της εποχικής γρίπης. Συχνά λοιπόν, κάποιος που έχει εμβολιασθεί για τη γρίπη μπορεί να νοσήσει από κάποια άλλη ίωση και αυτό μπορεί να δημιουργεί σύγχυση για την αποτελεσματικότητα του προηγηθέντος εμβολίου της γρίπης.

Ο καλύτερος τρόπος για να προστατευθεί κάποιος από τη γρίπη είναι ο εμβολιασμός.

• Επιπλέον όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε τους κανόνες υγιεινής των χεριών: Πλένουμε τα χέρια μας με νερό και σαπούνι 20 δευτερόλεπτα ή χρησιμοποιούμε αντισηπτικό για τα χέρια, πριν και μετά από κάθε επαφή μας με τον ασθενή ή με αντικείμενα του περιβάλλοντός του, ακόμα και το πόμολο της πόρτας του θαλάμου του ασθενούς.
• Συγχρόνως λαμβάνουμε τις βασικές προφυλάξεις σε όλους τους ασθενείς και κάνουμε χρήση των κατάλληλων μέσων ατομικής προστασίας όπου είναι απαραίτητο (πχ. πράσινη ρόμπα, μάσκα, γάντια).
• Βήχουμε ή φτερνιζόμαστε στο μαντήλι μας για να εμποδίσουμε τη διασπορά του ιού και γενικότερα όλων των ιώσεων του αναπνευστικού.

Τα εμβόλια αποτελούν ασπίδα στην άμυνα του οργανισμού μας και όμως στη χώρα μας η εμβολιαστική κάλυψη αφορά λιγότερο από το 40%, ενώ θα έπρεπε να υπερβαίνει το 70% και να φτάνει το 100% στους ασθενείς υψηλού κινδύνου και στους επαγγελματίες υγείας. Είναι συγχρόνως γεγονός από την Ελληνική εμπειρία προηγούμενων επιδημιών γρίπης στη χώρα μας, ότι >95% αυτών που αποθνήσκουν είναι ανεμβολίαστοι και ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου.

Ποια άτομα ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου;

• Οι άνω των 60 ετών
• Το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό
• Οι εργαζόμενοι σε φάρμες πουλερικών
• Οι νεοσύλλεκτοι
• Αυτοί που φροντίζουν παιδιά μικρότερα των 6 μηνών ή άτομα υψηλού κινδύνου όταν δεν μπορούν να εμβολιαστούν, ώστε να τα προστατεύσουν
• Όλοι οι καπνιστές
• Επιπλέον:

1. Άτομα με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια ή άσθμα, χρόνια καρδιακά, νεφρικά και ηπατικά νοσήματα
2. Ασθενείς με μειωμένη άμυνα (λόγω υποκείμενης κακοήθειας, λήψης κορτιζόνης και άλλων αντινεοπλασματικών φαρμάκων, ακτινοβολιών)
3. Άτομα με δρεπανοκυτταρική νόσο και σπληνεκτομή
4. Οι πάσχοντες από σακχαρώδη διαβήτη
5. Έγκυες οποιουδήποτε 3μήνου
6. Παιδιά που παίρνουν χρονίως ασπιρίνη
7. Κλειστοί πληθυσμοί
8. Παχύσαρκοι

Είναι χαρακτηριστικό ότι στην εγκυμοσύνη η γρίπη δεκαπλασιάζει την ανάγκη νοσηλείας, ενώ τετραπλασιάζεται ο κίνδυνος σοβαρής αναπνευστικής ανεπάρκειας που οδηγεί στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας.

Είναι λοιπόν ασφαλές για μια έγκυο γυναίκα να κάνει το εμβόλιο της Γρίπης;

Ο εμβολιασμός της εγκύου θα προστατεύσει όχι μόνο την ίδια και το έμβρυο από τη γρίπη, αλλά με τα αντισώματα που δημιουργεί το εμβόλιο θα προστατεύσει και το Νεογέννητο επί 6μηνο, αφού κανένα αντιγριπικό εμβόλιο δεν επιτρέπεται να δοθεί σε βρέφη μικρότερα των 6 μηνών, διότι σ’ αυτή την ηλικία δεν είναι δραστικό!

Υπάρχουν λανθασμένες δοξασίες για τα εμβόλια γενικά ώστε να δημιουργούνται και λανθασμένες εντυπώσεις και φόβοι με αποτέλεσμα τη χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη. Δεν πρέπει όμως να φοβόμαστε τα εμβόλια  και ειδικότερα το εμβόλιο της γρίπης γιατί είναι εξαιρετικά ασφαλές και δοκιμασμένο σε δισεκατομμύρια συνανθρώπους μας.

Οι μοναδικές αντενδείξεις εμβολιασμού για τη γρίπη αφορούν:

1. Άτομα αλλεργικά στα αυγά, γεγονός εξαιρετικά σπάνιο
2. Άτομα με ειδικές παθήσεις του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος οπότε απαιτείται συμβουλή από ειδικό
3. Εμπύρετο ή και συμπτώματα από το ανώτερο αναπνευστικό

Κάθε πότε πρέπει να γίνεται το εμβόλιο της γρίπης;

Το εμβόλιο της γρίπης πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο. Ο ιδανικός μήνας είναι ο Νοέμβριος γιατί στην Ελλάδα καθυστερεί να αρχίσει το κρύο με αποτέλεσμα να έχουμε κρούσματα γρίπης ακόμα και τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο. Επιπλέον, δεδομένου ότι το εμβόλιο της γρίπης έχει αποτελεσματικότητα που διαρκεί 6 μήνες, είναι καλύτερα να γίνεται το Νοέμβριο. Για τη φετινή χρονιά που αναμένεται έξαρση της γρίπης (αφού για σχεδόν τρία χρόνια λόγω της COVID-19 και της χρήσης μάσκας δεν υπήρχαν κρούσματα), η τελευταία εβδομάδα του Οκτωβρίου θεωρείται ως η πλέον κατάλληλη.

Γιατί πρέπει να εμβολιάζονται οι επαγγελματίες υγείας;

Είναι αυτονόητο ότι ο εμβολιασμός των επαγγελματιών υγείας πρέπει να είναι υποχρεωτικός, εφόσον αποτελεί το προσωπικό που ασχολείται με τη φροντίδα των ασθενών, νοσηλευόμενων και μη, επομένως εκτίθεται σε κινδύνους ώστε να επιβάλλεται η προστασία του. Συγχρόνως πρέπει να προστατευτούν και οι νοσηλευόμενοι ασθενείς, οι οποίοι συχνά είναι εξαιρετικά ευάλωτοι εάν νοσήσουν από γρίπη που θα τους μεταδώσουν οι ίδιοι επαγγελματίες υγείας!

Αν όμως ο Έλληνας πολίτης πρέπει να λάβει και ενισχυτική δόση επικαιροποιημένου εμβολίου έναντι του SARS–COV-2 όπως και το εμβόλιο της γρίπης, με τι σειρά θα πρέπει να γίνουν;

Δεν υπάρχει σειρά, αφού μπορούν να γίνουν και συγχρόνως, αλλά ξεχωριστά σε κάθε βραχίονα ή με διαφορά μίας εβδομάδας ή και ακόμη περισσότερο.

Όσον αφορά τη θεραπεία της γρίπης, υπάρχει ένα μοναδικό αντιγριπικό φάρμακο που διατίθεται στην αγορά (Οσελταμιβίρη), που συντομεύει τη διάρκεια της λοίμωξης. Πρέπει όμως να τονιστεί ότι πρέπει να αρχίζει η θεραπεία τα δύο πρώτα 24ωρα της γρίπης, πάντοτε με τη συμβουλή του θεράποντα ιατρού.

Είναι λάθος να παίρνουμε αντιβιοτικά για τις ιώσεις ακόμα και για τη γρίπη που είναι σοβαρή λοίμωξη! Γιατί;

Γιατί είναι εντελώς άχρηστα αφού όλοι οι ιοί είναι ανθεκτικοί στα αντιβιοτικά! Οι περισσότερες από τις λοιμώξεις που μας συμβαίνουν, όπως ωτίτιδα, βρογχίτιδα, ιγμορίτιδα, και το «κοινό κρυολόγημα» που εκδηλώνεται με βήχα, συνάχι, πονόλαιμο, πόνο στους μύες, στα κόκκαλα και πυρετό, είναι ιώσεις που θεραπεύονται από μόνες τους μέσα σε σύντομο διάστημα, δηλαδή σε τρείς περίπου ημέρες. Αν λοιπόν κάποιος πάρει αντιβιοτικά το διάστημα αυτό νομίζει ότι θεραπεύτηκε, ενώ κάτι τέτοιο δεν ισχύει αφού οι ιώσεις θεραπεύονται από μόνες τους.

Τα αντιβιοτικά είναι απαραίτητα μόνο για τις βακτηριακές λοιμώξεις τις οποίες θα διαγνώσει ο ιατρός. Όταν παίρνουμε αντιβιοτικά για τις ιώσεις το μόνο που καταφέρνουμε είναι να επικρατούν στις φυσιολογικές χλωρίδες μας μικρόβια ανθεκτικά στα αντιβιοτικά που πήραμε, ενώ συγχρόνως δεν προλαβαίνουμε τις μικροβιακές επιπλοκές. Και μάλιστα αυτό δεν ισχύει μόνο για τα άτομα που παίρνουν αντιβιοτικά αλλά και για τα άτομα του κοινωνικού περίγυρου τους στα οποία διασπείρονται τα ανθεκτικά μικρόβια και «μολύνουν»  και αυτούς που δεν έχουν πάρει αντιβιοτικά!

Πρέπει να διευκρινιστεί και να τονιστεί ότι έχει επισήμως ανακοινωθεί από τους αρμόδιους φορείς ότι έχει φτάσει πλέον το «Τέλος των Αντιβιοτικών», δηλαδή δεν πρόκειται να κυκλοφορήσουν τουλάχιστον για μια 10-15ετία νέα αντιβιοτικά δραστικά στα ανθεκτικά μικρόβια. Όταν όμως σταματήσει η άχρηστη και άσκοπη υπερκατανάλωση των αντιβιοτικών για τις ιώσεις, τότε τα μικρόβια ξαναγίνονται ευαίσθητα στα αντιβιοτικά για να χρησιμοποιηθούν πια με πετυχημένο θεραπευτικό αποτέλεσμα σε όσους πραγματικά τα χρειάζονται.

Η ευθύνη λοιπόν όλων μας για να ξαναγίνουν τα μικρόβια ευαίσθητα στα αντιβιοτικά είναι τεράστια αν αναλογιστεί κανείς ότι κάθε 3 δευτερόλεπτα, σήμερα πεθαίνει ένας άνθρωπος από λοίμωξη που προκάλεσαν τα πολυανθεκτικά μικρόβια! Κι’ αν αδιαφορήσουμε; Τότε στην επόμενη 25ετία θα πεθαίνουν κάθε χρόνο 10 εκ. άνθρωποι από πολυανθεκτικές στα αντιβιοτικά λοιμώξεις.

Οκτώβριος 2022