Οστεοπορωτικά κατάγματα άνω και κάτω ακρών. Σύγχρονοι τρόποι αντιμετώπισης

Η οστεοπόρωση χαρακτηρίζεται από μια μείωση της οστικής μάζας που έχει σαν αποτέλεσμα τη μείωση της αντοχής των οστών για ένα άτομο αυτής της ηλικίας και κατ’ επέκταση αυξημένη προδιάθεση για κάταγμα.

Γράφει ο
Αθανάσιος Π. Τσουτσάνης
Ορθοπαιδικός Χειρουργός
Διδάκτωρ Πανεπιστήμιου Αθηνών
Διευθυντής Ορθοπαιδικής Κλινικής Νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ

Το οστό είναι ένας ανθρώπινος ιστός ο όποιος καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής βρίσκεται σε μια συνεχή ανακατασκευή κάτω από ένα άμεσο κυτταρικό έλεγχο που με τη σειρά του ρυθμίζεται από οργανολογικούς και μηχανικούς παράγοντες. 

Από τη μια υπάρχει μια απορρόφηση από μια ομάδα κύτταρων που λέγονται οστεοκλάστες και από την άλλη μια άλλη ομάδα κύτταρων οι οστεοβλάστες δημιουργούν νέο οστό. Όταν υπάρχει ανισορροπία μεταξύ αυτών των δυο μηχανισμών με αύξηση του ρυθμού απορρόφησης ή μείωση της δημιουργίας νέου οστού ή και των δυο, επέρχεται η οστεοπόρωση που γίνεται κλινικά εμφανής λόγω της μειωμένης αντοχής των οστών και της εμφάνισης εύκολου κατάγματος.

Δυο είναι οι τύποι της οστεοπόρωσης: ο τύπου 1 – πρωτοπαθής που είναι και ο συχνότερος και περιλαμβάνει τη μετεμμηνοπαυσιακή και τη γεροντική οστεοπόρωση και ο τύπου 2 ή δευτεροπαθής, που μπορεί να οφείλεται σε ενδοκρινολογικά, μεταβολικά, διατροφικά, φαρμακολογικά ή και αλλά αίτια.

Παρά την προσπάθεια πρόληψης με προγράμματα άσκησης, με τη λήψη καταλλήλων αγωγών, με τη λήψη μη φαρμακευτικών ουσιών όπως ασβέστιο, βιταμίνη D, με τη λήψη φαρμακευτικών ουσιών όπως διφοσφωνικά, κασσιτέρινη, ορμονικές ουσίες, εξαιτίας της σταθερής αύξησης των ηλικιωμένων ατόμων η οστεοπόρωση και ο κίνδυνος καταγμάτων αναμένεται να πάρουν διαστάσεις επιδημίας τα επόμενα χρόνια.

200 εκατομμύρια άτομα το χρόνο παγκοσμίως βρίσκονται σε κίνδυνο να υποστούν κάποιο οστεοπορωτικό κάταγμα. Υπολογίζεται ότι το 2012 το 25% των Ευρωπαίων πολιτών που είναι άνω των 65 ετών και ότι το 40% των γυναικών και το 14% των ανδρών άνω των 50 ετών, θα υποστεί κάποιο οστεοπορωτικό κάταγμα.

Η δυσκολία στην αντιμετώπιση αυτών των καταγμάτων έγκειται στο ότι παρόλο ότι η διαδικασία πωρώσεως πέρνα μέσα από τα φυσιολογικά στάδια και στο τέλος ολοκληρώνεται με την πώρωση (κόλλημα), αυτή η διαδικασία παίρνει πολύ περισσότερο χρόνο.

Το μεγαλύτερο τεχνικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο ορθοπεδικός χειρούργος είναι η δυσκολία στο να εξασφαλίσει ασφαλή σταθεροποίηση των υλικών που χρησιμοποιούνται για τη διατήρηση της σωστής θέσης του σπασμένου οστού, μέχρι να επέλθει η πώρωσή του.

Ο αδύναμος κρίκος αυτής της ένωσης μεταξύ υλικού οστεοσύνθεσης και οστεοπορωτικού οστού είναι φυσικά το οστού. Αυτό δε είναι εύκολα κατανοητό εφόσον το οστεοπορωτικό κόκαλο είναι περισσότερο πορώδες και έτσι η στηρικτική ικανότητα των υλικών οστεοσύνθεσης μειώνεται σημαντικά.

Οι επιπτώσεις αυτών των οστεοπορωτικών καταγμάτων εκτός από κοινωνικές είναι και οικονομικές. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2006 στις ΗΠΑ ξοδεύτηκαν περί τα είκοσι δισεκατομμύρια δολάρια μόνο για την αντιμετώπιση των οστεοπορωτικών καταγμάτων του ισχίου.

Όλα αυτά οδήγησαν και συνεχίζουν να οδηγούν σε έρευνες με σκοπό τη δημιουργία υλικών αλλά και χειρουργικών τεχνικών που να δίνουν όσο το δυνατό καλύτερο αποτέλεσμα. Έτσι τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούνται υλικά όπως οι καινούργιες αυτοκλειδούμενες πλάκες, ενδομυελικοί ήλοι, υλικά επαύξησης της στήριξης, τεχνικές ημιπολικής η ολικής αρθροπλαστικής.

Τα πιο συχνά οστεοπορωτικά κατάγματα των άνω άκρων είναι αυτά της περιοχής του καρπού και του ωμού. Και στις δυο περιπτώσεις όταν πρόκειται για απλά κατάγματα η αντιμετώπισή τους γίνεται συντηρητικά. Για τα μεν κατάγματα του καρπού γίνεται χειρισμός ανάταξης και τοποθέτηση γύψινου νάρθηκα, για τα δε υποκεφαλικά κατάγματα του βραχιολιού τίθεται μια απλή ανάρτηση και επιχειρείται η όσο το δυνατό γρηγορότερη κινητοποίηση του ώμου.

Στις περιπτώσεις σύνθετων καταγμάτων, όπως αυτά με μεγάλη συντριβή, βράχυνση και μεγάλη παρεκτόπιση, η θεραπεία τους είναι χειρουργική καθότι η συντηρητική αντιμετώπιση δίνει πολύ κακά αποτελέσματα. Σε αυτές τις περιπτώσεις γίνεται χρήση των νέων αυτοκλειδούμενων πλακών ή τεχνικές ελαχίστης επεμβατικότητας με τη χρήση εξωτερικής οστεοσύνθεσης η ειδικών ενδομυελικών ήλων αναλόγως την περίπτωση.

Τα πιο συχνά οστεοπορωτικά κατάγματα των κάτω ακρών είναι αυτά του ισχίου με μια σταθερή αύξηση της συχνότητάς τους και αποτελούν την πιο σημαντική κοινωνική αλλά και οικονομική επίπτωση της οστεοπόρωσης. Παρουσιάζουν μια υψηλή νοσηρότητα και θνησιμότητα και από αυτά το 60% είναι υποκεφαλικά δηλαδή μέσα στην άρθρωση και το 40% εξωθυλακικά, τα λεγόμενα διατροχαντήρια. Αυτά τα κατάγματα αντιμετωπίζονται μονό χειρουργικά. Σημαντικό είναι, να μην υπάρχει καθυστέρηση με σκοπό την όσο το δυνατόν γρηγορότερη κινητοποίηση του ασθενούς.

Παρόλο που απέχουν πολύ λίγο μεταξύ τους, η χειρουργική τεχνική αντιμετώπισής τους είναι τελείως διαφορετική.

Στα διατροχαντήρια κατάγματα γίνεται χειρισμός ανάταξης και κατόπιν σταθεροποίησή τους με ειδικές ολισθαίνουσες πλάκες ή τεχνική ελαχίστης επεμβατικότητος με χρήση ειδικών ενδομυελικών ήλων, αναλόγως της περίπτωσης.
Στα υποκεφάλικα κατάγματα στη πλειονότητα των περιπτώσεων αφαιρείται η σπασμένη κεφαλή του μηριαίου (κάτι που δεν συμβαίνει σε περιπτώσεις νεαρότερων ατόμων) καθότι η προσπάθεια διατήρησής της με τεχνική εσωτερικής οστεοσύνθεσης στα ηλικιωμένα άτομα έχει πολύ ψηλά ποσοστά αποτυχίας. Οι χειρουργικές τεχνικές είναι η ημιολική αρθροπλαστική που γίνεται και πιο συχνά, κατά την οποία αντικαθίσταται μονό η σπασμένη κεφαλή και η ολική αρθροπλαστική, βάζοντας πρόθεση και από την πλευρά της κοτύλης (κούπα). Kαι οι δυο προαναφερθείσες τεχνικές μπορούν να πραγματοποιηθούν και με τεχνική ελαχίστης επεμβατικότητας όπως η τεχνική AMIS.

Σημαντική πρόοδος έχει υπάρξει τα τελευταία χρόνια με σκοπό τη διαχείριση των δυσκολιών στην αντιμετώπιση των ολοένα και αυξανόμενων οστεοπορωτικών. καταγμάτων, με τη δημιουργία καλύτερων και ανθεκτικότερων υλικών οστεοσύνθεσης, υλικών επαύξησης της στηρικτικής ικανότητάς τους, και με τη εφαρμογή τεχνικών ελαχίστης επεμβατικότητας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της νοσηρότητας αλλά και θνησιμότητας που χαρακτηρίζει αυτά τα κατάγματα.

Σεπτέμβριος 2017